Koek versieren – een bespiegeling

Christja Mees-Henny 

Koek versieren kan een gezellig gebeuren zijn op St. Nicolaasavond of op een van de volgende avonden in de advents- en Kersttijd. Met de hele familie om de tafel, ieder met een koekfiguur voor zich, terwijl de zoete geuren van de eetbare kleurstof uit kleine bakjes opstijgen.

Het koek versieren is een oude Hollandse traditie en soms, als je geluk hebt, vind je nog wel van die oude folkloristische vormen op de rommelmarkt, zoals de koekplanken die de figuren van St.Nicolaas, Adam en Eva, de vrijers, de levensboom, de drie Koningen, de Madonna met het Kind, een koets met paarden en nog vele andere motieven uitbeelden. Vroeger werden de figuren uit deze mallen gebakken en de baksels werden dan gekleurd.

We kunnen deze vormen zelf bakken als we zo’n koekplank hebben (zie het recept: speculaas op de plank) en, hoewel vaak niet meer zo antiek, er zijn nog steeds speculaas en taaitaai poppen in de winkels te krijgen, en voor het kleuren kunnen we vruchtensappen en chocolade mengen met eiwit en poedersuiker.

Speculaaspop als ideaalbeeld

Als we weten wat de speculaaspop ons te vertellen heeft, zullen we het koek versieren niet willen laten uitsterven. Speculaas en taai-taai kennen we meestal in de vorm van een pop. Een pop betekent in het Engels ‘a doll’.

Het woord ‘idool’ is van het woord ‘a doll’ afgeleid, en een idool is een afgodsbeeld, een ideaalbeeld. Zo spelen we als kinderen met onze ideaalbeelden, onze poppen!

Speculaas is afgeleid van speculatie en speculeren betekent een gokje wagen. Zouden we misschien, bij het versieren van een speculaaspop, een gokje willen wagen (er op willen ‘speculeren’) om naar een ideaalbeeld in ons leven te streven? Zo ontpopt het mooi maken van een speculaaspop zich tot een ideaalbeeld.

Het zijn maar woordspelingen. Sint Nicolaas is de dichter van het woord, de beschermheilige van het huwelijk en dus ook van de vrijers. De eenheid tussen man en vrouw, vader en moeder en het kind, zijn tenslotte als speculaaspop vrijers: ideaalbeelden.

Hoewel… soms zijn ze wel… taai-taai!

Kleur ze maar!

Speculatie (speculaas) betekent ook bespiegeling

Voordat een speculaaskoek gebakken wordt, wordt het deeg altijd in een vorm gevormd. Zo hebben we uiteindelijk met twee vormen te maken: met het negatief en met het positieve resultaat. Met de uiteindelijke vorm en met het spiegelbeeld ervan.

Zouden we misschien ook met de Idee en de uiteindelijke werkelijkheid te maken kunnen hebben? Zonder een bestaand Idee (de lege vorm waar het deeg in gedaan wordt) kan er immers nooit een vorm (de uiteindelijke koek) ontstaan, zoals er zonder zegelring, geen bezegeling mogelijk is. Ligt er misschien aan alle vormen een idee ten grondslag? Of kunnen we zeggen: in de vorm spiegelt zich het Idee?

Idee en werkelijkheid

Sint Nicolaas als behoeder van de scheppende jeugd- en fantasiekrachten, moedigt ons aan om te spelen met bespiegelingen over idee en de werkelijkheid, om te spelen met de geestelijke Idee dat vorm aanneemt, en de vorm waaruit de Idee weer zichtbaar en beleefbaar gemaakt kan worden.

Het idee om een surprise voor iemand te maken, wil immers verwerkelijkt worden. Je moet er iets van bakken!

Zo kan koek versieren een kinderlijk plezier geven om de heerlijke werkelijkheid van een ideaalbeeld (idool) naar ieders eigen Idee en fantasie, zo begeerlijk, mooi en kleurig mogelijk te maken. Maak er maar wat van!

© Het Zonnejaar 1980 - 2024