De icoon van de heilige Sofia

Sofia Basiliek 16de eeuw - Moskou  

Christja Mees-Henny 

Op de laatste avond van mijn bezoek in Moskou bezocht ik een bijeenkomst in de Antroposofische vereniging waar het waarnemen van Iconen besproken en beoefend werd. Op de vleugel lag, tussen andere iconen, een replica waarop de Sofia troonde. Ik vroeg waar ik deze Icoon kon zien, en een van de initiatiefnemers van de avond vertelde mij dat dit een Icoon was uit de 16de eeuwse basiliek in Moskou.

Zouden we haar nog kunnen gaan zien? Morgen, nog vóór ons vertrek naar het vliegveld? Sofia op de valreep?

In een bliksemvaart loodste onze Russische gastheer de heer Vitali ons de volgende morgen door een mooi, voor ons nog onbekend oud gedeelte van de stad, en bracht ons naar een in de steigers staande oude kerk tegenover de indrukwekkende gouden koepels van het Kremlin aan de andere kant van de rivier de Moskwa.

De kerk werd gerestaureerd. We konden er niet in, maar er was wel een winkeltje bij waar we de van goud schitterende Icoon van de Sofia tussen vele andere konden kopen. Blij nam ik haar mee naar huis, en nu… mag het beeld van de tronende Sofia zich dan hier voor ons uitspreken.

In het oude Rusland leeft het beeld van Sofia nog veel meer dan in het Westen. Toch is het niet makkelijk om afbeeldingen van haar te vinden.

Slechts in de oude stad Novgorod, vonden wij haar als een verrassing tijdens een excursie.

Zij was afgebeeld boven de ingang van een Sofia kerk. Ook op de muren binnen waren vage resten op vergane fresco's waar te nemen die duidden op haar aanwezigheid in het verleden. Verder ben ik haar nog niet tegen gekomen.

Wat is er op de Sofia Icoon uit Moskou te zien?

Laten we eerst naar de woorden kijken die zoals gebruikelijk in die tijd de afbeeldingen begeleidden. (Zie schema) Engelen - des Heeren. Gods Woord. Jezus Christus. Heilige Sofia - Goddelijke alwijsheid. Goddelijke moeder Maria en Johannes de Doper.

Het kosmische wezen Sofia zien we op haar troon, in warm vurig rood, de Paaskleur, de kleur van de opstanding. Zij is gevleugeld en gekroond, door een gouden kroon die in het aureool op gaat. Zij heeft een kruis in haar rechter hand dat zó lang is dat het de kroon en de aardbol waarop haar voeten rusten verbindt. Zij troont op een gouden troon, is omgeven door een sterren firmament dat weer opgenomen is in een kosmische mandorla die om haar heen straalt.

Helemaal boven aan zijn de 6 engelen des Heren afgebeeld, de 6 engelen van de 2de en 3^de hiërarchie, de 6 leden van Sofia 's Rijk. De 6 engelen zijn 3 aan 3 geschaard, links en rechts van het heilige boek op een schrijn, waar zij allen naar wijzen. De aanduiding van het Russische kruis geeft aan dat het kruis "het boek" (de bijbel), d.w.z."Gods Woord" veregenwoordigt wat zij behoeden.

Deze Icoon lijkt in beeld te brengen dat hier de "mensen Sofia" in eigen persoon troont.

De mensen Sofia, die zichzelf als 7^de lid aan de 6 engel hiërarchieënwijsheid wil toevoegen, omdat zij zich als goddelijke wijsheid met de mensen verbinden wil. Een wijsheid die de mens zelf ontwikkelt vanuit en over zijn mens zijn. Jezus-Christus boven haar maakt een zegenend gebaar.

Het feit dat de Sofiawijsheid zich in zevenvoud met de mens en de aarde evolutie wil verbinden is als beeld waar te nemen aan de twee figuren links en rechts van haar. Het zijn Johannes de doper en Maria met het kind die, Sofia flankerend ons "de wijsheid over het mens zijn" voorleven, en aan de wieg staan van" het wordende", de geboorte van de nieuwe mens.

Laten we eens naar het beeld kijken: Sofia tussen Johannes de Doper en de Godsmoeder met het kind.

Wie was Johannes de Doper? En wie was de Godsmoeder met het kind? Over Johannes de Doper staat in de bijbel geschreven: Joh 1.6 Er is een mens geworden Van God gezonden Zijn naam is Johannes.

De naam Johannes is een mysterie naam, een naam voor allen die tot nieuw leven gewekt worden. Johannes betekent: (Hebreeuws Jot-Hannes) = Ik drager.

Johannes de Doper was in de voor Christelijke tijd de laatste profeet die voorbereidend gewerkt heeft voor de komst van Christus. Matt.11.14 Hij is Elia wiens komst men verwacht.

Elia was (volgens R. Steiner) de vorige incarnatie van Johannes de Doper. Hij was het omvattende doordringende Vaderwezen van Israël, de groepsziel boven het volk. In de persoon van Johannes de Doper treedt deze grote sferische geest in één persoon binnen. Johannes was een eerste Ik-mens, een eerste Ik drager zoals zijn naam zegt, waarin de gewetensstem kon beginnen te spreken.

Zijn opdracht was de nieuwe weg te betreden om als beeltenis van God te getuigen van het Licht dat in de wereld wilde komen. (Joh. 1.7)

Hij moest de Ik-Geest die nog boven het volk leefde in de mensen individueel laten afdalen en bewust maken. Dat deed hij door middel van de doop. Hierbij werden de te dopen mensen zolang onder water gedompeld dat zij aan de grens van de dood kwamen. Daardoor was een terugblik op het leven mogelijk en daardoor een inkeer en innerlijke ommekeer. (Math 2.3) Kom tot inkeer want het Rijk der hemelen is nabij.

Johannes de Doper leefde als de grootste mens synchroon met de zon en het jaarverloop. Het geboortefeest van Johannes de Doper valt op 24 Juni, de tijd van de zomerzonnewende (21 Juni) waarop in het teken van de kreeft ook in het jaarritme van de seizoenen een ommekeer, een inkeer plaats heeft. Vanaf deze hoogzomertijd, waarin de zon op zijn hoogst staat en de aarde helemaal uitgeademd op zijn grootst is, worden de lichte dagen korter en de donkere nachten langer en keert de natuur zich in naar een midwintertijd.

Het leven van Johannes de Doper draagt het motief: "Hij moet groeien ik moet afnemen." (Joh 3.30)

Hij, Johannes, die door de tijden heen tot grote hoogte is meegegroeid moet afnemen, op dat Hij, die klein geboren is naar de toekomst toe tot grote hoogte groeien kan.

Hiermee duidt hij op het Licht, het Licht kind dat de Godsmoeder rechts van Sofia draagt en dat vanuit een diepe duisternis ook in ieder mens héél klein geboren kan worden, zoals wij dat in de donkere Kerst-wintertijd steeds weer vieren. Naar de toekomst toe kan het tot grote hoogte groeien kan, zoals het Licht van het Christus Ik, dat Johannes de Doper in de mens Jezus hielp geboren worden bij de doop in de Jordaan. Epiphanie.

Johannes de Doper was de grootste en oudste mens. Groots heeft de kunstenaar met helderziende blik hem steeds afgebeeld, op sommige iconen zelfs met vleugels.

Math. 11.12- "Onder allen die uit vrouwen geboren zijn, is geen grotere opgestaan dan Johannes de doper, en de kleinste in het Rijk der hemelen is groter dan hij".

Johannes staat als mens tussen hemel en aarde in als de grootste op aarde, maar toch, de kleinste in de hemel.

Op de Sofia icoon staat Johannes de Doper links van Sofia. Rechts van haar, staat de Godsmoeder met het kind.

Indrukwekkend is hoe hier Sofia tussen de grootste en nog het kleinste, de oudste en de jongste is afgebeeld. Tijdloos zegt zij immers: "Ik ben de mens. Ik ben verleden, heden en toekomst." Deze icoon staat in het teken van de eeuwigheid. In het teken van" het wordende", de evolutie. Op vele schilderijen wordt de verbondenheid tussen de twee kinderen Jezus en Johannes de Doper afgebeeld. Zij groeien samen op. Toen de jonge Maria zwanger was, bezocht zij haar nicht de oude Elisabeth die al zes maanden zwanger was van Johannes. (Op schilderijen De Visitatie genoemd.)

Toen de beide vrouwen elkaar ontmoetten en Elisabeth de groet van Maria hoorde, sprong het (Johannes) kind van blijdschap op in haar schoot. (Lucas 1.40)

Het jongste kind wekte het oudste op.

Door de doop in de Jordaan maakte Johannes, de oudste, het mogelijk dat de Christus kracht op de mens Jezus kon indalen.

Op de icoon zien we dat Sofia troont op een gouden troon die ook weer gestut wordt door 7 rode zuilen. Op de zuilen zijn woorden in goud geschreven die echter op de kopie van de icoon niet leesbaar zijn. Het zijn de 7 zuilen die de 7 deugden vertegenwoordigen die voor Sofia aardse fundamenten zijn.

De Sofia wijsheid is kennelijk gestoeld op de volgende 7 deugden: (van links naar rechts: ) Al Wijsheid - Verstand (Verstandigheid) - Raad. (eendracht) -Standvastigheid - Leiding - Vroomheid - Godsvrezendheid.

Deugden die te beoefenen zijn wil de Wijsheid in de mens niet tot eigenwijsheid verworden.

Niet wijsheid van de mens is de juiste interpretatie van het woord Antroposofia, maar: bewustzijn van het menszijn hebben als deel van de mensheid. Dat betekent:

• De wil richting geven
• Inzicht ontwikkelen in levens ervaringen.
• Het meeleven met de tijd gebeurtenissen,
• en de ziel een bewustzijns richting geven naar een nieuwe wijsheid —Sofia.

R. Steiner, GA 257 voordracht 13-2-23 blz. 76.

Sofia Basliique, Novogrorod Rusland. 16de eeuw

© Het Zonnejaar 1980 - 2024