6 januari, een bijzondere dag

Mirjam Chamuleau 

6 januari is de laatste dag van de 12 Heilige Nachten en op die dag wordt de kleine kersttijd die in de nacht van 24 op 25 december begint afgesloten. Op deze dag dat de zon weer begint te draaien vieren wij het driekoningenfeest,een feest met een traditie die bij de meeste mensen wel enigszins bekend is.

Minder bekend is het dat we op deze dag nog drie andere gebeurtenissen herdenken De 4 aandachtspunten voor deze dag zijn:

1. Doop in de Jordaan
2. Wonder te Kanaa
3. Driekoningen
4. Vrouw Holle dag

De doop in de Jordaan

Waarom is de doop in de Jordaan zo bijzonder?

Omdat op dat moment alle lijnen van de geschiedenis van de mensheid samenkomen. Na een lange weg van voorbereiding, verbindt een groot goddelijk wezen, het Christuswezen, zich met de mensheid en incarneert in een mensenlichaam, het lichaam van Jezus van Nazareth. Talloze kunstwerken die later tot stand kwamen over deze belangrijke gebeurtenis voor de mensheid laten dit zien in het beeld van de neerdalende duif. Drie jaar lang tot en met de kruisdood op Golgotha zal Christus door en in de mens Jezus werkzaam zijn.

Op die manier verbindt Hij zich met de aarde en de mensheid en met de weg die de mensheid gaat en nog moet gaan tot in de toekomst. Hij is het goddelijk wezen dat de brug slaat tussen hemel en aarde,tussen de mens en de goddelijke wereld. Deze verbinding dreigde verloren te gaan,maar door de komst van Christus op "het keerpunt der tijden" is het voor ieder mens zelf weer mogelijk deze verbinding tot stand te brengen (over de doop in de Jordaan lees je in de bijbel in: Math.3 14-15).

Het wonder op de bruiloft te Kanaa

[Johannes 2 vers 1-10]

Na de doop in de Jordaan en 40 dagen van afzondering in de woestijn komt Jezus met zijn moeder op de bruiloft in Kanaa aan. Er heeft zich in hem een grote innerlijke metamorfose voltrokken. In zijn ziel heeft het mensen-ik van Jezus plaats gemaakt voor het grote kosmische zonne-Ik van het Christuswezen.

Het veranderen van water in wijn is het eerste "wonder" dat Christus in zijn aardse gestalte verricht. Hij wijst hier op zijn herkomst als zonnewezen en op de toekomst van de mensheid waarin de nieuwe innerlijke zon van de mens zijn glans zal verspreiden en de aarde met die kracht zal kunnen transformeren.

Vrouw Holle

In zekere zin is hier ook sprake van epifanie. Epifanie is letterlijk: het tot verschijning komen,in dit geval van Vrouw Holle. Vrouw Holle = beeld voor de wijsheidskrachten uit de natuur en ook is Vrouw Holle de behoedster van het menselijk lot.

In veel sprookjes kunnen we de macht van haar wezen zien verschijnen. In de verhalen zit Vrouw Holle vaak bij de bron,daar is haar "werkterrein". De bron is beeld voor de poort tussen hemel en aarde of de boven- en onderwereld (Holle=Hölle=onderwereld) of onbewustzijn en bewustzijn, dat is het gebied waar Vrouw Holle werkzaam is. Ook werkt zij in het gebied van de aardewezens (dwergen), de luchtwezens (elfen), de waterwezens (nimfen) en de vuurwezens (salamanders). Door het werken met deze wezens maakt zij een verbinding van de hemelwereld (ook wel vaderwereld) en de aardewereld (moederwereld).

Behalve beheerster van dit natuurrijk is zij ook de behoedster van het menselijk lot. In de verhalen zien wij dit in beeld gebracht in het spinnen van de (levens)draden.

Rudolf Steiner maakt deze samenhang duidelijk door te zeggen dat de wetten van de natuur dezelfde wetten zijn, als diegene die in de mensenwereld werken als de wetten van de moraliteit. Ze worden volgens dezelfde consequente onwrikbaarheid voltrokken; de werking van oorzaak en gevolg van ons handelen en onze gedachten.

Vrouw Holle is de behoedster van beiden.

Driekoningen

Driekoningen is een feest waarvan we een eeuwenlange traditie kennen. Ook nu nog gaan,vooral in Brabant, kinderen zingend langs de deuren al of niet met ster.

In het Matheus-evangelie lezen we over "priesterwijzen" uit het Oosten. Daar staat niet specifiek dat het er drie waren. In de loop der eeuwen zijn er vele visies geweest over de koningen,we kunnen dat ook terug vinden in oude geschriften en afbeeldingen uit de kunst. In het jaar 344 zegt Johannes Chrijsostomos dat er 12 wijzen waren.

Epifanius van Salamis (315-403) spreekt over 15 wijzen. In de catacomben van Domitilla zien we er 4 afgebeeld en in de catacomben van Pricilla weer 2 en in het lateraans museum in Rome hangt een afbeelding met 3 wijzen. Friedrich Klopstock (dichter 1724-1803) heeft het over 6 wijzen en Origenes houdt het op 3, want, zegt hij, er waren 3 geschenken dus ook 3 koningen.

Voor zover er sprake is van namen zijn deze ook door de eeuwen heen heel verschillend geweest, er is sprake van:

Magalath	Galgalath	Tharath
Magala	Galgalath	Sarachim
Apellius	Ameris	Damasis
Seit	Mansor	Theogene
Ator	Sator	Perateras
Bithisarea	Melchior	Gathaspa

En Beda Venerabile een Benedictijner monnik die leefde van 673-735 spreekt voor het eerst over Melchior, Balthasar en Caspar; de namen zoals wij die ook nu nog gebruiken voor de koningen. Deze koningen of wijzen volgden de ster zoals we in het matheus evangelie kunnen lezen en brachten het kind hun geschenken.

Uit wat Rudolf Steiner ons in zijn voordracht "Het vijfde evangelie" vertelt weten we dat in het kind waar het Matheusevangelie over vertelt (ook wel het Salomoonse Jesus-kind genoemd) de grote individualiteit van Zarathustra werd wedergeboren. Als Zarathustra was hij leider van het Perzische volk, hij leerde hun wijsheid en leerde hun zien dat de zon een hoog geestelijk wezen was: Ahura Mazdao, een wezen dat eens op aarde zou afdalen om zich wezenlijk met de mensheid en haar voortgang te verbinden.

In de 6e eeuw v.C., ten tijde van de Babylonische ballingschap, was Zarathustra geïncarneerd als Zarathos in Chaldea. Leerlingen van hem, van zijn mysterieschool, waren Chaldeeuwse wijzen. Ze vereerden hem en wachtten vol verlangen op zijn volgende incarnatie. Zij leerden de sterren "lezen" en konden zo aan de hemel de ster zien verschijnen die deze gebeurtenis aankondigde. Ze gingen op weg naar de plaats die de ster hun zou wijzen.

Natuurlijk is er iets "bijzonders" te zien aan de hemel bij grote belangrijke gebeurtenissen voor de mensheid. Talloze astrologen hebben zich over het raadsel van de "ster van Bethlehem" gebogen en een bijzondere constellatie gevonden van Saturnus, Jupiter en Zon die maar één keer in de 10.000 jaar voorkomt. Maar deze wijzen zagen meer. Rudolf Steiner zegt op 30 dec. 1904 over de koningen die de ster volgen: Geleid worden door een ster wil niets anders zeggen dan "de ziel zelf als een ster zien" als een lichtende aura. Wat de magiërs zagen stralen is "de ziel van Christus zelf".

Zij zagen niet alleen de glans van een bijzonder mensenkind maar ook (door hun voorbereiding, door hun inwijding) de "sterglans"van de ziel die 30 jaar later bij de doop in de Jordaan in dit mensenkind zijn intrek zou nemen. Volgens de overleveringen brachten de koningen geschenken met zich mee.

In het driekoningenspel wordt gesproken door Melchior (de koning in het rood): ick wil u offren het rode gout, ick bid mij in genae behout" en door de groene koning Caspar "so wilt veeledel heldt ontvaen de vrucht mijns lands, de mirre goet"en tenslotte de blauwe koning Balthasar "neem aan het offer, de wierook goet"

Behalve in het uit de middeleeuwen stammende driekoningenspel is er ook in andere geschriften over de geschenken en hun betekenis geschreven. Binnen de antroposofie gebruikt men de kleuren die men de koningen geeft en ook de geschenken als beelden of symbolen:

• Melchior (rood) schenkt goud symbool voor wijsheid -het denken.
• Balthasar (blauw) schenkt wierook symbool voor gebed-het voelen.
• Caspar (groen) schenkt mirre symbool voor onsterfelijkheid-het willen.

Bemardus van Clairveaux (1090-1153) bracht een oplossing van veel praktischer aard naar voren: het arme gezin waar het Jesuskind geboren werd kon goud heel goed gebruiken en ook wierook vooral tegen de stank in de stal. Mirre kon gebruikt worden als "tijgerbalsem" want hagel en sneeuw gaf reumatische klachten.

Er wordt ook in verband met de drie koningen gesproken over hun leeftijdsfasen. van Raephorst zegt: Caspar is de jongste, Balthasar de rijpe man en Melchior de oude. Volgens de traditie komt Caspar uit het oude Egypte, Balthasar uit India en Melchior uit Perzië en representeren ze samen de drie na-atlantische culturen (ook wel Europa-Azië-Afrika). In ieder geval wordt in de drie koningen de hele mensheid gerepresenteerd!

In de folklore vinden we nog een aantal oude driekoningengebruiken b.v. het bakken van een driekoningenbrood met erin verstopt een boon. Wie de boon heeft is die dag "de koning". De koningen werden aangeroepen als beschermers van reizigers: Caspar leide mij, Balthasar besture mij, Melchior beware mij.

In delen van Duitsland reinigt men met brandende jeneverbestakken huis en stal en schrijft men na afloop de drie initialen C.M.B. met krijt op de muur of deur. C.M.B. (Caspar-Melchior-Balthasar) in dit geval de afkorting van de latijnse woorden: Christus Mansionem Benedicat - Christus zegene deze woning.

© Het Zonnejaar 1980 - 2024